PWS verzakkingen door gaswinning bij Slochteren

Olivier

Hallo,

Wij zijn drie zesdeklassers van het Willem Lodewijk in Groningen. We zijn bezig met ons profielwerkstuk over het gas bij Slochteren en de verzakkingen daar.

Een deelonderwerp van ons profielwerkstuk is een hoofdstuk over wat er met de leeggehaalde (delen van) gasvelden kan worden gedaan om verzakkingen daarvan te voorkomen. De mogelijkheden waar wij aan zaten te denken zijn om de velden te vullen met CO2, stikstof of zeewater. De informatie op internet over dit onderwerp is wat beperkt en bovendien gaat volgens mij een deel van de studie technische aardwetenschappen over dit soort onderwerpen. Zouden jullie ons daarom kunnen helpen met dit hoofdstuk?
We hadden zelf de volgende, algemene vragen:

Hoe gaan deze technieken in zijn werk? Zijn ze praktisch ook haalbaar (kosten)? Wat voor technieken zijn er nog meer op dit gebied?

Alvast bedankt,
Olivier

noor

Ha heren,

Jullie hebben een tof onderwerp te pakken, zeker voor de regio waar jullie in wonen. Ik zal ook even in de stof moeten duiken, daar ben ik mee bezig. Jullie horen van me!

Wel ben ik alvast benieuwd naar de opzet van jullie hoofd- en deelvragen.

Gr,
Noor

noor

Beste jongens,

Inmiddels heb ik een beetje onderzoek verricht en kwam ik op het volgende;

Er wordt op allerlei plekken ter wereld naar gas geboord en toevallig ligt er nabij Slochteren een 'Gronings gasveld'; een gigantisch bassin waar uit geput kan worden.
Zoals in dit oude NRC-artikel te lezen is, is door breukvorming in de aardkorst in de Noordzee gedurende het Krijt (144-66 miljoen v.C) gesteenten ontstaan die zich tot reservoir voor aardgas heeft kunnen ontwikkelen. [NRC, 30-01-1997]. Zoals het artikel juist aangeeft, gaat het hier om gesteenten waar het gas zich in/tussen bevindt - en geen holle ruimte als ware het een grot waar het gas zich ophoopt. En juist dit moeilijk doorlatende gesteente maakte het tot voor kort onmogelijk om schaliegas te winnen. Er waren gewoonweg geen technieken om dit gas uit het gesteente te onttrekken. Het steen is een poreus materiaal, daar hoopt het gas zich velen meters onder de grond op. Om dit gas eruit te krijgen, wordt er vaak een liquid de grond ingepompt waardoor er onder druk gas naar boven wordt geperst. Om het inzichtelijker te maken; neem een baksteen en probeer daar eens water doorheen te laten stromen. Dit blijkt vrij lastig en misschien wel onmogelijk, daar is meer druk voor nodig.

Daarnaast noemden jullie al het volgende, namelijk de bevingen die ontstaan zijn. Waarschijnlijk zinnen jullie op het idee om deze, mbv opvullen, tegen te gaan. Deze strikte conclusie is gevaarlijk; het wil immers niet zeggen dat wanneer een leeg reservoir weer is hervuld, de bevingen worden voorkomen. Een grond/ een bodem is niet een mooie eenheid, er bestaan allerlei scheuren in. In Groningen ondermeer door het winnen van bijvoorbeeld zouten. Deze scheuren kunnen zo af en toe van elkaar afschuiven, dit veroorzaakt de bevingen. Het is tot op heden nog onmogelijk om deze precies te voorspellen en tot voor kort werden bevingen van zo'n 3 a 4 op de Schaal van Richter in het noorden van het land nog gedoogd. Na de boringen zijn deze fors verhoogd (zoek maar eens uit hoe veel sterker een kleine verhoging op de schaal van Richter daadwerkelijk is). Dit gebeurd niet alleen in Nederland, maar op meer plekken in de wereld. Een klein testje nog; leg eens een lucifer doosje op een lineaal en zet deze steeds rechter op. Het blijkt lastig te bepalen wanneer het doosje precies gaat schuiven. Zo werkt onze ondergrond ook een beetje.

Los van de bevingen spreken jullie over het injecteren van bijvoorbeeld CO2 in de grond. De TUDelft is hier inderdaad mee bezig.

Het is voor jullie eigen onderzoek denk ik goed een keuze te maken. Kiezen jullie voor het onderzoek naar de aardbevingen of kiezen jullie voor het injecteren van grond met bijvoorbeeld CO2. Wanneer jullie, zoals nu, de bevingen kiezen, kunnen jullie niet al met een oplossing komen in de deelvragen - deze oplossing moet immers uit de deelvragen naar voren komen.
Ik ben dan ook benieuwd wat jullie opbouw van het werkstuk precies is. Wat zijn de hoofd- en deelvragen en hebben jullie ook een practicum?

Ik heb nog een contact bij een docent lopen, daar wacht ik nog even op. Ik hoor graag van jullie - maar jullie horen ook meer van mij.

Succes,

Noor

noor

Ha Jongens,

Jullie hebben een mooi overzichtelijk plan gemaakt, heel netjes. Een reactie van de docent heb ik tot op heden helaas nog niet, dus ik kan jullie geen inside-information geven.
Jullie opbouw is mooi, maar let wel;Jullie hoofdvraag vraagt op dit moment nog naar een afweging. Wat zijn de voordelen (voornamelijk economisch gezien, of zijn er misschien nog andere voordelen?) en wat zijn de nadelen. In hoofdstuk 4 zoeken jullie naar een oplossing, een extra hoofdstuk zou je bijna kunnen zeggen. Probeer dit nog in jullie vraag toe te voegen.
Het zal lastig zijn een mooie conclusie te schrijven. Want hoe vind je een juiste maatstaf tussen het economisch voordeel en de schade die mensen persoonlijk leiden? Misschien is het een idee een klein advies te schrijven. Een duidelijk antwoord zal lastig zijn te vinden; dat komt ook duidelijk naar voren in de nederlandse politiek. http://www.geografie.nl/fileadmin/geografie/Geografie_PDF/1203_maart/120201_zijp_schaliegasweb.pdf
Hoofdstuk 4 gaat voornamelijk in op de verzakkingen; maar zijn de aardbevingen niet ook van groot belang? Deze aardbevingen worden veelal veroorzaakt door fracking - een manier om schaliegas goed uit de bodem te krijgen. Ziehier een nuttig voorbeeld; http://en.wikipedia.org/wiki/2011_Oklahoma_earthquake en; https://www.milieudefensie.nl/schaliegas/aardbevingen en; http://seismo.berkeley.edu/~manga/daviesetal2010.pdf.
Er staat enorm veel informatie op het internet waaruit naar voren komt of fracking wel/niet invloed heeft (gehad) op onstane aardbevingen.

Los van de fracking; misschien vinden jullie hier wat informatie over CO2-opslag. De meningen zijn nog verdeeld over het nut van de opslag tegen bodemdaling. Veelal gaat het meer over de CO2-uistoot en diens limieten mbt het klimaat. www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/rapporten/2010/03/15/eindrapport-toetsingskader-co2-opslag/10040102-bijlage1b.pdf
http://www.energiebusiness.nl/2013/02/14/bodemdaling-bij-boringen-schaliegas-onwaarschijnlijk/

Met een beetje onderzoek kunnen jullie best een eind komen. Let wel op het brongebruik; is het voldoende wetenschappelijk/betrouwbaar. Zodra je iets gebruikt hebt, noteer het netjes. Hier is een nuttig voorbeeldje Harvard-stijl. Wordt ook op de TU gebruikt.

Ik hoop jullie weer een stukje op weg geholpen te hebben. Succes jongens, bij vragen hoor ik het wel.

Gr,
Noor

Olivier

Hoi Noor,

Heel erg bedankt voor de snelle reactie. Om je een idee te geven van de inhoud en opbouw van ons pws is hier de inhoudsopgave en hoofdvraag:

hoofdvraag: Moet de gaswinning uit de Groningse gasvelden doorgaan of brengt dit te veel gevaren en schade met zich mee?

hoofdstuk 1; Aardgas algemeen:
1.1 ontstaan aardgas
1.2gebruik aardgas

hoofdstuk 2; Groningse gasvelden:
2.1 ontdekking Groningse gasvelden
2.2 gaswinning (door NAM en Gasterra); welke methode er nu wordt toegepast
2.3 belangen Gronings gas; wat wordt ermee gedaan?

Hoofdstuk 3; Problemen gaswinning:
3.1 beperkte efficiëntie gaswinning
3.2 aardbevingen en verzakkingen
3.3 schade

materiële schade
relatieve grondwater stijging

Hoofdstuk 4; oplossingen tegen verzakkingen:
4.1 CO2/water toevoegen
(4.2 nog een andere oplossing?)
4.3 stoppen met de gaswinning?
4.4 plan van de regering (als dat op tijd klaar is want op het moment wordt er nog onderzoek gedaan)

conclusie

Het grootste deel van het werkstuk gaat dus over het beschrijven en verklaren van de gaswinning in Groningen en de gevolgen daarvan, hoofdstuk 4 gaat over de mogelijke oplossingen en in de conclusie geven we de beste oplossing.

We dachten erover om in hoofdstuk 4 de verschillende technieken die kunnen worden gebruikt te om verzakkingen tegen te gaan te beschrijven. Onze gedachte over het opvullen van de velden met CO2 of water was als volgt: Als het gas gewonnen is zijn de poriën waar het zich eerst bevond leeggehaald. Het gas bood tegendruk aan de grond daarboven maar die tegendruk is nu weg. Hierdoor worden de poriën samengedrukt; de grond verzakt. We gingen er vanuit dat wanneer er CO2 of water in de gasvelden wordt gepompt de druk daar weer groter wordt en de grond dus minder zou verzakken.
We hoopten dat jij of iemand anders van de universiteit ons met dit hoofdstuk zou kunnen helpen.

Wanneer er meerdere technieken zijn wilden we die beschrijven en kijken of ze in dit gebied haalbaar zijn en bekijken welke onderlinge verschillen er tussen de technieken zijn. Vervolgens kunnen we in de conclusie zeggen wat de beste oplossing voor Groningen zal zijn.

Groet,
Olivier